Tiêu đề: Phát triển Sinh Kế Bền Vững Dưới Tán Rừng: Mô Hình Thực Tiễn Từ Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Pù Hoạt
Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Hoạt, tọa lạc tại tỉnh Nghệ An, là một trong những vùng rừng đặc dụng quan trọng của Việt Nam với diện tích hơn 84.600 ha. Không chỉ đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái, nơi đây còn triển khai nhiều chương trình phát triển sinh kế bền vững cho các cộng đồng dân cư sinh sống tại vùng đệm, đặc biệt thông qua việc gắn kết phát triển cây trồng dưới tán rừng với bảo vệ môi trường.
Mô hình xoá đói giảm nghèo gắn liền bảo tồn rừng
Vùng đệm của Khu BTTN Pù Hoạt hiện có hơn 47.000 dân, chủ yếu là người dân tộc thiểu số như Thái, Kinh, Khơ Mú, Thổ và Mông. Với sinh kế chủ yếu dựa vào nông – lâm nghiệp, người dân đối mặt với nhiều khó khăn về kinh tế. Để giảm sức ép lên tài nguyên rừng, Ban quản lý Khu bảo tồn đã tập trung vào phát triển các mô hình sinh kế bền vững kết hợp với tuyên truyền bảo vệ rừng.
Hiệu quả từ chính sách giao khoán bảo vệ rừng
Một trong những chính sách nổi bật là giao khoán bảo vệ rừng cho cộng đồng dân cư. Hơn 65.000 ha rừng đã được giao khoán cho 44 cộng đồng với sự tham gia của hơn 7.000 hộ dân. Mỗi hộ tham gia đều được hưởng lợi từ nguồn thu ổn định, khoảng 5 – 7 triệu đồng/năm, đồng thời được nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của rừng đối với cuộc sống và môi trường.
Phát triển cây trồng hợp sinh thái rừng
Khu bảo tồn còn hỗ trợ người dân chuyển đổi sang trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao phù hợp với điều kiện tự nhiên. Điển hình như:
– Trồng quế: Đã có 14,5 ha quế được trồng tập trung và 44.500 cây phân tán.
– Phát triển dưới tán rừng: Cây chè hoa vàng, Bon bo, đẳng sâm, ba kích và mú từn được canh tác dưới tán rừng nguyên sinh, vừa giữ được lớp phủ thực vật vừa tạo thu nhập ổn định cho bà con.
– Các mô hình sinh kế này không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần vào bảo vệ đất, chống xói mòn, và duy trì hệ sinh thái rừng bền vững.
Xây dựng cơ sở hạ tầng vùng đệm
Thông qua chương trình Phát triển Lâm nghiệp bền vững và ERPA, trên 100 công trình phúc lợi công cộng như đường, cầu, hệ thống nước sinh hoạt… đã được xây dựng tại 54 thôn bản vùng đệm. Đây là hạ tầng thiết yếu góp phần cải thiện chất lượng sống và tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, phát triển nông thôn.
Chuyển đổi số – đòn bẩy kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm
Một thách thức lớn mà người dân vùng đệm Pù Hoạt gặp phải là đầu ra cho sản phẩm nông – lâm nghiệp. Sự thiếu liên kết trong sản xuất, tiêu thụ dẫn đến tình trạng phụ thuộc thương lái với giá bấp bênh, thiếu ổn định.
Để tháo gỡ, Ban quản lý Khu BTTN Pù Hoạt đã triển khai chuyển giao kiến thức khoa học kỹ thuật, đặc biệt tập trung vào công nghệ số. Người dân được tập huấn về thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc, kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch, từ đó dần tiếp cận thị trường trực tuyến, nâng cao năng lực tiếp cận thị trường và tạo dựng thương hiệu cho các sản phẩm địa phương.
Hướng đến phát triển cây cảnh dược liệu và sinh thái
Một hướng đi mới đầy triển vọng là phát triển cây cảnh dược liệu và cây bản địa có giá trị cao dưới tán rừng như chè hoa vàng, ba kích, mú từn… Các loại cây này không chỉ được ưa chuộng trên thị trường cây cảnh, mà còn mang lại lợi ích dược liệu, góp phần đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp bền vững. Tiềm năng phát triển cây cảnh kiểu sinh thái này đang mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp và nhà vườn đang tìm kiếm nguồn gen bản địa quý hiếm.
Kết luận
Mô hình phát triển sinh kế bền vững kết hợp bảo tồn rừng tại Khu BTTN Pù Hoạt là bài học thực tiễn quan trọng trong quản lý tài nguyên thiên nhiên đi đôi với phát triển kinh tế nông thôn. Đặc biệt, việc khai thác hợp lý, nhân rộng các mô hình trồng cây dưới tán rừng và tận dụng cây dược liệu, cây cảnh có giá trị cao sẽ là chiến lược trọng tâm trong tương lai để nâng cao thu nhập và bảo vệ hệ sinh thái rừng bền vững.
Từ câu chuyện của Pù Hoạt, các nhà vườn, nhà đầu tư cây cảnh có thể tìm thấy cơ hội và cảm hứng để khai thác tiềm năng cây bản địa, xây dựng thương hiệu nông sản sinh thái, góp phần vào phát triển bền vững và bảo tồn thiên nhiên.
